مجموعه فرهنگی باغ- آرامگاه نادری

به استناد نوشته های مورخین عهدافشاری، نادرشاه در زمان خویش دستور ساخت مقبره ای برای خود و خانواده اش در جنب عمارت چهار باغ شاهی داده بود. گویا آرامگاه مزبور در خلال ناآرامی ها و آشوبهای سیاسی آن عهد و پس از آن روی به ویرانی نهاد. بعدها در سال 1296 شمسی در زمان حکومت «قوام السطنه» بنای دیگری بر مدفن نادر ساخته شد که آن هم در معرض آسیب و خرابی قرار گرفت بنای فعلی آرامگاه به اهتمام انجمن آثار ملی و براساس طرحی از مهندس هوشنگ سیحون در سال 1335 شمسی در باغی به مساحت 1546 مترمربع بنا نهاده شد. آرامگاه شامل فضای محل مقبره نادر، دو تالار موزه و راهروهای ارتباطی و ابنیه وابسته است.

دیوارهای اطراف باغ با نرده هایی به شکل تبرزین نادر تزئین شده است. آرامگاه نادر تماماً از سنگ های گرانیت ساخته شده است که فقط دیواره اطراف مقبره از سنگ تراورتن قرمز استفاده شده است. مقبره نادر تا حدی شبیه چادری است که نادر در آن زندگی می کرده است. در جوار مقبره نادر پایه ای به منظور نصب مجسمه مفرغی نادر بنا شده که بر فراز آن مجسمه ای عظیم از نادرشاه سوار بر اسبی سرکش که سه سرباز از طوایف مختلف ایرانی (فارس، ترک و لر) او را همراهی می کنند خودنمایی می نماید. این مجسمه به وسیله پیکرتراش شهیر ایرانی استاد ابوالحسن صدیقی و با نظارت خود استاد در کارخانه برونی ایتالیا ریخته شد و با کشتی به بندر بوشهر حمل و از آنجا به وسیله راه آهن به مشهد حمل شده و بر فراز آرامگاه نصب گردیده است.

شرح زندگی نادر شاه افشار

نادرشاه افشار موسس سلسله افشاریه به سال 1100 ه. ق در قلعه دستجرد درگز چشم به جهان گشود. وی در خانواده ای از ایل قرقلو که یکی از طوایف افشاری بود رشد و نمو یافت و او را به نام جدش (( نَدَرقلی بیک)) نامیدند. نادر به هنگام جوانی در برابر حملات طوایف مختلف شجاعت و شهامتی توصیف ساخت تا از وی در سایر منازعات و درگیری ها بعنوان سرداری کارساز سود جوید. وی به مناقشه ی افاغنه در ایران پایان داد و سرانجام پس از آخرین شکست شاه صفوی از نیروهای عثمانی نادر قلی بیگ به سال 1148 ه. ق در دشت مغان به پادشاهی ایران برگزیده شد و تاج شاهی بر سر نهاد. عمده توفیقات نظامی و فتوحات وی در نواحی عراق، قفقاز، قندهار، بخارا، هندوستان و تصرف خوارزم بوده است. ساخت عمارت مرسوم به قصر خورشید و برخی ابنیه ی دیگر در شهرستان کلات از اقدامات مهم او در دوران حیاتش به شمار می آید. نادر در آخرین سالهای سلطنت اش به نوعی مرض روحی دچار شد و به اطرافیانش ظلم و ستم وحشتناکی روا داشت این تغییر احوال موجب روشن شدن آتش شورش ها و فتنه های بسیاری گردید تا آن که در روم جمادی الثانی سال 1160 ه. ق هنگامی که برای سرکوبی شورش اکراد در فتح آباد قوچان به سر می برد به تحریک علی قلی میرزا برادرزاده اش و با همدستی تعدادی از افراد سپاهش به قتل رسید. نادرشاه آخرین کشور گشای ایرانی بود که به وقت حکمرانی اش علاوه بر آن که دشمنان ایران را سرکوب کرد موجبات سرافرازی و گسترش خاک ایران را نیز فراهم کرد.

موزه نادری

  در سالن اصلی بنای آرامگاه نادر تالاری به منظور معرفی آثار تاریخی دوره افشاریه ساخته شده است. تالار شماره یک به نمایش انواع سلاح های دوره افشاریه، تابلوهای نقاشی از نادر و جنگ های او، وسایل سوار کاری همچون زین و برگ است در عصر افشار تا قاجار و نسخ خطی از تاریخ جهانگشای نادری، دره نادری و ... اختصاص یافته است. از آثار ذیقیمت این موزه می توان به دو قبضه شمشیر متلعق به نادر شاه که روی یکی بعنوان رکابی السلطان نادر شاه حک شده و روی دیگری بیتی با مضمون شاه شاهان نادر صاحب قرآن، هست سلطان بر سلاطین جهان نقش بسته است اشاره کرد. این شمشیر ارزشمند در سال 1148 از جانب کافه ی مردم ایران در روز تاجگذاری نادر در دشت مغان به او اهدا شده است.

تالار شماره دو نیز در سال 1373 به همت سازمان میراث فرهنگی به بهره برداری رسیده است. در این تالار اطلاعاتی در خصوص زندگی نادرشاه و عصرافشاریه بر روی تابلوهای تعبیه شده به نمایش در آمده است شایان ذکر است که به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در سال 86-1385 مقدمات بهسازی و ساماندهی موزه نادر آماده گردید و با ساخت ویترین های جدید و نصب سیستم های حفاظت کننده موزه ای و فضاسازی مطلوب این موزه در شرایطی ایده آل به روی بازدیدکنندگان گشوده شده است.