لجن های شفابخش بندر شرفخانه

دریاچه ارومیه حال خوشی ندارد، اما بندر شرفخانه همچنان میزبان گردشگرانی است که به امید شفای جسم‌های رنجورشان، به مرکز «لجن درمانی» ایران می‌آیند.

در اینجا زیبایی دریاچه ارومیه با سفیدی منحصربفردی که از نمک آن نمایان است، جلوه‌ای از شگفتی طبیعت ایران را به نمایش درمی‌آورد، اما آنچه می‌بینید مرگ یک دریاچه است و شاید یکی از تأثیرانگیزترین صحنه‌هایی باشد که در طبیعت ایران به چشم می‌آید و آدم را غمگین می‌کند.

در کنار این دلتنگی و افسردگی، اما جادوی بی‌بدیل ایران زمین نهفته است که درمانگر جان‌های بیمار است که به سودای آن، گردشگران بسیاری از دور و نزدیک به اینجا می‌آیند به امید شفای جسم‌های رنجورشان.

تبریز را از دل جاده‌ها به سمت شبستر و خامنه و بندر شرفخانه که می‌رانیم، در میانه راه خامنه و بندر شرفخانه، شهری به نام «کوزه کنان» وجود دارد که پر از کارگاه‌های سفالگری است. در آن سوی کوزه‌کنان، به جایی خواهیم رسید که مرکز «لجن درمانی» طبیعت ایران است.

پل آجی چای

این پل که در دوره صفوی که بر روی آجی چای (تلخه رود) واقع شده است. یکی از پل‌های مهم و تاریخی شهر تبریز و تنها گذرگاه ایران به غرب و بخشی از مسیر جاده ابریشم بوده است.

این پل دارای ۱۶ دهنه به شکل‌ هلالی و جناغی و طول ۱۰۰ متر و عرض ۵ متر است و اولین بار در سفرنامه متعلق به ونیزی‌ها در دوره شاه اسماعیل صفوی از آن یاد شده است.
 پل آجی چای در دوره عباس میرزا، توسط حاج سیدحسین‌ تاجر تبریزی تعمیر شده است و واقعه تاریخی مقاومت پنج تن از سربازان گمنام تبریزی در مقابل ارتش روس در این محل اتفاق افتاده است. موقعیت این بنا در ورودی جاده تبریز- مرند می باشد.

معبد مهر ورجوی

معبد مهر که باید آن را در ردیف یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ محسوب کرد از تاریخ ناگفته مراغه حکایت دارد. این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار داردو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای ازآن در زیر خاک قرار دارد.

معبد “مهر” نیایشگاه زیرزمینی ومحل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی مراغه به صورت زیرزمینی و صخره‌ای بنا شده‌است. پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض ۵/۴ متر به وجود آورده‌اند.این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده‌اند می‌توان جزء نمونه‌های ارزنده ستایشگاه‌های کهن دانست.

مراغه شهری که روزگاری مرکز اسکان تمدن‌های بزرگ انسانی بوده و اکنون فراموش شده میراث داران ایشان است.برای آشنایی با تاریخ مراغه نمی‌توان از آثار بسیار کهن مهرابه‌های مراغه به سادگی گذشت. مهرابه‌ها نیایشگاه‌های مهرپرستان در دنیای باستان بوده‌است . مهرپرستی دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می‌رفته‌است. دینی که از ایران در دوره‌ای نیز به اروپای غربی رخنه کرد.اما اکنون از مهرابه‌های کهن در این شهر تنها معبد مهرو معابد (غارهای ) اطراف رصدخانه مراغه به یادگار مانده‌است و بس . گرچه اکنون از معبد مهرجز نامی و نشانی دیگر چیزی باقی نمانده؛ اما کماکان نشان از تاریخچه بسیار غنی این سرزمین تاریخی دارد. مهر یا میترا خدایی بوده که پرستش او در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند، هزاران سال رواج داشته‌است و هنوز هم مورد احترام زرتشتیان است. پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آنها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده‌است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.

این معبد به عنوان یکی از کامل‌ترین پرستشگاه‌های تاریخی ایران، در دوره اسلامی یعنی زمانی که ایلخانیان بر ایران پارسی حکومت می‌کردند دستخوش تغییراتی شد تا نشانه‌هایی از اسلام اکنون بر تن این معبد به یادگار بماند و صدالبته این نشانه‌ها اکنون به دلیل اهمال مسوولان امر با تیشه و چکش غارتگران میراث ایرانی بیشتر آشنا هستند تا ضربه مرمت استادکاران آثار تاریخی برای حفظ این یادگار کهن ایرانی.

یافته‌های باستان‌شناسی وجود تمدن اوراتورها و ماد در آذربایجان بزرگ که مراغه جزیی لاینفک از آن است را به اثبات رسانیده و اینک «مهر» این معبد ناشناخته و پنهان مانده از انظار مردم و مسوولان که نخستین داده‌ها نشانگر پیش از تاریخ بودن این معبد می‌باشد، می‌تواند با بررسی‌های مجدد دیرینه شناختی و اتنومولوژی وجود تاریخ و شکل گیری نخستین تمدن‌های بشری در آتروپاتکان را هزاران سال به گذشته باز گرداند.

معبد مهر، گویا استوانه‌ای است که تاریخ در دورن آن دوران داشته و اکنون با زبان بی‌زبانی روایتگر نخستین سکونتگاه‌هایی است که در فلات ایران شکل گرفته‌اند. جای جای کلنگ‌هایی باقی مانده بر روی سنگ‌ها، محراب‌ها و امامزاده‌ای که به روایت تصاویر تا ۷۰ سال پیش موجود بوده و اکنون به یمن جهالت به میراث پدری، از بین رفته‌است. آیات حکاکی شده قرآن بر روی سنگ و تنها کلمه ” الله ” که به حرمت قداستش از تخریب بازمانده، اکنون تاریخ را برایمان بازگو کرده و روایت ظلم و جوری را که بر آثار تاریخی مراغه سایه افکنده، با زبان بی زبانی روایت می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند فریاد بزنند که مغولان ساختند و شما ویران کردید!

در این میان میراث فرهنگی نیز در عملکردی ناشیانه در بخشی از این بنای سنگی؛ با سازه فلزی و آجر مرمت‌هایی را انجام داده که به همراه انباشت زباله‌ها هر بازدیدکننده‌ای را متأثر می‌سازد. غارتگران آثار فرهنگی نیز بیرحمانه، سنگ‌های تاریخی گورستان را کنده و به جای دیگری منتقل می‌کنند.

این معبد هم اکنون به دلیل ساخت و سازهای انجام گرفته در اطراف آن و نیز نفوذ آب‌های سطحی به داخل آن در حال تخریب است.
طبق تحقیقات و بررسی‌ها معلوم شده که در این معبد آرامگاه یکی از علمای بنام و با تقوی مراغه یعنی آخوند ملا معصوم مراغه‌ای قرار دارد که بعد از وفاتش در این معبد دفن شده‌است.

قلعه گویجه

قلعه گویجه در 45 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در کنار رودخانه قوری چای قرار دارد. نام قلعه گویجه برگرفته از سنگ‌های سبزرنگی است که در منطقه وجود دارد

این قلعه از لحاظ ابعاد کوچک است و به دست انسان ساخته نشده است و حاصل توده‌ای طبیعی می‌باشد و انسان‌ها با استفاده از لاشه سنگ‌ها سوراخ‌ها و راه‌های آن را به بیرون بسته‌اند.

در این قلعه یک در بزرگ ایجاد کرده‌اند که این ورودی بزرگ تونل مانند احتمالا به انواع آغول استفاده می‌شده و در بالای قلعه آب انباری وجود دارد که چشمه‌ای در آن هست که با برداشت آب از آن آب رفته جای گزین می‌شود.

در اطراف قلعه بقایای دیواردورتا دور باقی مانده است و تاریخ بنا نیز از هزاره قبل از میلاد تا اوایل دوران اسلامی تخمین زده شده است.این قلعه در صخره‌های طبیعی ضلع شرقی ارتفاعات کوه‌های گویجه قلعه مراغه واقع شده است و از نادرترین قلعه‌های تاریخی کشور با معماری صخره‌ای محسوب می‌شود.

تمامی گویجه قلعه در دل کوه حجاری شده به طوری که محوطه آن روی صفه‌ای از سنگ قرارگرفته و دارای قسمت‌های مختلف شامل آب انبار،راه پله‌های دسترسی، سکوهای اقامت،دخمه و تالار اصلی است.

این قلعه در دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه دوره سلجوقی هنوز کارآئی داشته و بناهائی به آن افزوده شده و گورستانی هم مربوط به دوره سلجوقی در ضلع جنوب شرقی قلعه وجود دارد.

گویجه قلعه در 45 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در دهستان قوری چای، بخش سراجوی این شهرستان واقع شده و در سال 82 با شماره 10471 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

مراغه با حدود 300 اثر تاریخی و تپه‌های باستانی جزء 10 شهرستان تاریخی و فرهنگی کشور محسوب می‌شود که از این تعداد حدود 200 اثر تاریخی این شهرستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

نیایشگاه مهری مراغه

در حدود 6 کیلومتری جنوب شرقی مراغه روستای بزرگی به نام ورجوی واقع شده است. در قسمتی از روستا یک گورستان بزرگ و تاریخی وجود دارد و در آن قبرهایی دیده می‌شود که بر روی آن‌ها صندوق‌های سنگی منقوش و یا قوچ سنگی نهاده شده است. همچنین بر روی تعدادی از سنگ‌ها تصاویر تیر و کمان و نیزه و شمشیر و سپر حک گردیده است. قدمت این سنگ‌ها به قرن هشتم تا یازدهم هجری قمری بازمی‌گردد. از نمونه‌های جالب این سنگ‌ها می‌توان به صندوق سنگی منقشی اشاره نمود که متعلق به زمان بیگ فرزند کدخدا میرزا بیگ می‌باشد که در سال 1085 هجری قمری از دنیا رفته است. از دیگر جاذبه‌های این روستا وجود درخت تنومند و کهنسال نارونی است که در کنار قبرستان و بر لب یک نهر پرآب روئیده است و توجه عموم را به خود جلب می‌کند. در جنوب این درخت نیز مجموعه جالب توجه امامزاده معصوم قرار دارد. در چند متری درخت نارون و در مقابل آن، راهروی عریضی با شیب متوسط در سنگ کنده شده است. دو طرف راهرو را دیواره سنگی طبیعی فراگرفته که قسمتی از آن نیز دارای پوشش سنگی است. عرض این راهرو در قسمت ابتدایی 7/20 متر و در انتها 6/20 متر است. در انتهای راهرو ورودی مستطیل شکلی به عرض 1/80 متر در سنگ کنده شده است که با عبور از آن محوطه وسیع و جالبی قرار دارد. در سمت چپ راهرو و نزدیک به ورودی تالار بزرگ، اطاق چهارگوش کوچکی وجود دارد که تمامی آن را در سنک کنده‌اند و سقف آن به صورت یک گنبد در صخره ایجاد شده است. شیوه کار چنین است که دیوار چهار طرف اطاق از یک محل معین به طور مورب به طرف مرکز سقف ادامه یافته است. در وسط سقف مزبور نورگیری به منظور روشن ساختن فضای داخل اطاق تعبیه شده است. در وسط دو ضلع غربی و شرقی تالار، دو فرورفتگی در مقابل هم قرار دارند که فرورفتگی غربی به شکل ذوزنقه و فرورفتگی شرقی شبیه نیم دایره است. از انتهای فرورفتگی غربی به وسیله راهرویی، اطاق مدوری قرار دارد که تمامی آن از سنگ کنده شده است. مقابل فرورفتگی نیم‌دایره شکل شرقی به کمک سنگ‌های لاشه تیغه کرده‌اند. در سمت جنوب فرورفتگی شرقی، حفره‌ای وجود دارد که از آن به راهرویی داخل شده که با یک قوس نیم‌دایره به محوطه اصلی امامزاده راه می‌یابد. محوطه اصلی امامزاده عبارت است از یک اطاق دایره شکل به قطر 5/90 متر که در قسمت جنوبی آن با ارتفاع یک پله از کف، محرابی مستطیل شکل به طول 2 و عرض 2/60 متر با سقف هلالی شکل وجود دارد.

در قسمتی از دیوار غربی تالار بزرگ، کتیبه زیبایی به خط ثلث حفاری شده که بیشتر آن فروریخته است و باقی مانده آن کلماتی از آیه 129 سوره آل عمران را دربر دارد.

وضع کلی بنا به خوبی نشان می‌دهد که این امامزاده در اصل به نیایشگاهی بسیار قدیمی تعلق داشته است. این مجموعه با توجه به واحدهای مختلف آن و حالت غار مانندش، بیش از هر چیز به بنای یک معبد مهری شباهت دارد که از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده‌اند، می‌توان جزو نمونه‌های ارزنده ستایشگاه‌های کهن دانست. وجود قسمت‌هایی همچون محل لباس کَن روحانیون، محل تعلیم گروندگان به آیین مهر و محل فعالیت‌های نجومی علمای زرتشتی و محل برگزاری مراسم باشکوه خاص مهرپرستان، نشانگر عظمت و ارزش این معبد در مقایسه با سایر معابد می‌باشد.

این معبد در دوره اسلامی و زمان حکومت ایلخانیان دستخوش تغییراتی شد تا نشانه‌هایی از اسلام بر تن این معبد به یادگار بماند که به دلیل عدم مراقبت فقط بخش کوچکی از آن باقی مانده است.

طبق تحقیقات و بررسی‌هایی که در این محل صورت گرفته است مشخص شده که در گذشته‌ یکی از علمای مشهور و باتقوای مراغه به نام آخوند ملامعصوم مراغه‌ای، در این معبد دفن شده است. قبر وی در زیر یک صندوق چوبی که بر روی آن پارچه سیاهی انداخته‌‌اند و اهالی محل به آن قبر امامزاده معصوم می‌گویند، می‌باشد. هم‌اکنون زنانی برای عبادت با نذور فراوان به این معبد روی می‌آورند.